Sommige woorden kunnen een behoorlijk effect hebben op kinderen. Zoals bijvoorbeeld de woorden stout of flink. Welk effect hebben die woorden op kinderen?
Dergelijke woorden zitten in onze maatschappij ingebakken, maar vaak zitten er ook een aantal valkuilen aan verbonden. Om dat te kunnen begrijpen, staan we eerst even stil bij de motivatie.
Wat is de motivatie van kinderen?
Intrinsieke motivatie is de motivatie vanuit jezelf. Je vindt iets leuk om te doen, je bent oprecht geïnteresseerd en ook zonder beloning of straffen blijf je het doen. Ook bij kinderen is dit van nature aanwezig, omdat ze willen leren en trots zijn op hun ontwikkeling.
Extrinsieke motivatie is de motivatie om iets te bereiken. Als je iets hebt bereikt, krijg je een beloning, goedkeuring, wordt je geprezen of vermijd je een straf. Zo’n beloning kan in vele vormen zijn, zoals:
– tastbaar: geld, snoep, cadeautje, …
– symbolisch: cijfer, sticker, duimpje, …
– verbaal: compliment, goedkeuring, …
Hierdoor kan de noodzaak voor kinderen om zich te ontwikkelen minder worden.
Het soort motivatie is belangrijk, niet de hoeveelheid. Toch zit het er ingebakken, die complimenten met waardeoordelen. We willen dat onze kinderen goed in hun vel zitten en ze aanmoedigen, dus de intentie achter die motivatie is ook vaak goedbedoeld.
Let je wel op met de woorden stout en flink?
Goed, flink, mooi,…. We staan even stil bij deze woorden, de positieve waardeoordelen. Ze komen niet hard aan, dus voelen we het ook niet zo, maar eigenlijk zijn ze net zo oordelend als worden als slecht, stout en lelijk.
Uit onderzoek naar de effecten van prijzen en straffen op de motivatie, functioneren en het zelfbeeld is het volgende gebleken.
Positieve waarde-oordelen, zoals goed, mooi, flink en dergelijke, hebben minder effect dan andere vormen van motivatie. Deze woorden blijken niet op te leveren wat je ermee voor ogen hebt.
Door te straffen en te belonen wordt kinderen geleerd afhankelijk te zijn van die externe factoren (de beloning of de straf). Ze doen iets wel of juist niet om de beloning of juiste geen straf te krijgen. Kinderen kunnen het beste leren door dingen te zien, met het voorbeeld dat wij ze geven. Wat leren ze als ze opgroeien met straffen? Straffen leert kinderen dat de sterkste, diegene met de meest macht, kan doen wat hij of zij wil. Die heeft het voor het zeggen en bepaalt wat de anderen moeten doen.
Prijzen en belonen daarentegen kan de intrinsieke motivatie van kinderen juist ondermijnen, dat motiveert niet per se om te leren. Kinderen worden geboren met het verlangen te leren, waarbij het niet uitmaakt of hun prestatie ‘goed’ is of niet. Dat stopt op het moment dat we hen gaan loven of belonen. Complimenten met een waarde-oordeel kunnen zelfs het omgekeerde effect hebben en leiden tot onzekerheid. Een groot compliment bij een 9 of een 10 op een toets kan leiden tot een lager zelfbeeld als ze ‘maar’ een 7 hebben.
Niet zwart/wit
Gelukkig is het niet allemaal zwart/wit. Maar belangrijk is wel dat je goed weet tegen wie, waarom en met welk effect je iets zegt. Het ene kind is er nou eenmaal gevoeliger voor dan het andere. Jij als ouder zult het beste aanvoelen wat het beste voor jouw kind is. Maar zoals gezegd, ook al bedoel je het nog zo goed, het kan precies het omgekeerde effect hebben op je kind. Houd dat dus altijd goed in de gaten. Het is de kunst om voorbij het gedrag te kijken, naar de behoefte welke eronder zit. Uiteraard moet gedrag begrensd worden, maar doe dat liefdevol en niet met straffen.